Beschadigingen aan dia’s, foto’s en negatieven
Bij particulieren zijn er hoofdzakelijk twee categorieën schades te zien: verkleuringen en vervagingen en scheuren, krassen en vouwen. Deze twee categorieën schade worden hieronder besproken.
Verkleuring en vervaging
Vanaf de jaren 50 tot eind jaren negentig werden foto’s overwegend op de volgende traditionele wijze afgedrukt. Op het fotopapier wordt eerst een laag gele inkt aangebracht. Daarna volgt een laag kleur met magneta gevolgd door een toplaag cyaan inkt. De afbeelding hieronder geeft een dwarsdoorsnede van een een dergelijk foto weer[1]. |
De cyaan inkt en de gele inkt vervagen eerder dan de magneta inkt waardoor foto’s op termijn een roze waas over de foto heen krijgen. Ongeacht of een foto eerst met een analoge of digitale fotocamera is gemaakt, zodra het beeld wordt afgedrukt is het aan dezelfde gevaren blootgesteld. Deze gevaren zijn hoge temperatuur en luchtvochtigheid, water en licht. |
Hoge temperatuur en luchtvochtigheid
Dit zijn de twee meest belangrijke natuurlijke beïnvloedende factoren voor de stabiliteit van de kleurenprints. Hoge temperaturen en luchtvochtigheid moeten te allen tijde worden voorkomen. Deze twee factoren beïnvloeden alle in kleur gedrukte materialen in negatieve wijze en versneld het kwaliteitsverlies. Daarbij stimuleren plekken met hoge temperaturen en luchtvochtigheid schimmelgroei die moeilijk te verwijderen is. Kelders en zolders zijn daarom vaak de slechtste, maar helaas meest gekozen, plek om beeldmateriaal te bewaren. Zolders zijn vaak blootgesteld aan hoge temperaturen, zeker in de zomer. En kelders hebben vaak een hoog vochtgehalte. Vooral negatieven zijn gevoelig voor vocht. Doordat de zilverkristallen door hoge luchtvochtigheid oxideren ontstaat er een grijze waas
Waterschade
De kans op waterschade neemt toe met de tijd dat beelden zijn opgeslagen. Vooral overstromingen en lekkage door overstroomde waterpijpen zijn berucht. Daarnaast bestaat de kans er een glas water over foto’s heen valt of iets dergelijks. Als je foto’s waterschade hebben opgelopen is het beste, de foto’s te laten drogen. Wrijven en zelfs voorzichtig deppen maakt de schade groter, omdat de kleuren dan eerder met elkaar vermengt worden.
Schade door licht
Blootstelling aan licht zorgt ervoor dat de kleuren op beeldmaterialen vervagen[2]. Veel mensen vinden het leuk om foto’s of dia’s te laten zien, waardoor er veel blootstelling aan licht is. De mate van vervaging is afhankelijk van de lichtintensiteit. Hoe hoger de lichtintensiteit, des te sneller de vervaging optreedt. Ook materialen die langere tijd aan licht zijn blootgesteld, zoals foto’s in fotolijstjes, vervagen eerder.
Scheuren, krassen en vouwen
Foto’s, negatieven en dia’s zijn zeer gevoelig voor scheuren, krassen en vouwen. Dit zijn schades die lastig en soms helemaal niet meer te herstellen zijn. Papier laat zich eenvoudig vouwen of scheuren, zeker wanneer het onvoldoende steun heeft. Ook stof is een veelvuldige oorzaak van beschadiging. Stof op met name dia’s en negatieven laat snel krassen achter. Deze krassen zijn vaak niet direct met het blote oog te zien, maar wanneer de beelden verder ontwikkelt of vergroot worden leidt dit tot vervelende verrassingen.
Vooral het moment dat negatieven en dia’s uit hun verpakkingen worden gehaald zijn ze kwetsbaar. Stof zorgt nog vaker voor schade dan een verkeerd geplaatste paperclip of aanraking door een potlood. Het schoonmaken van dia’s en negatieven is een lastig en secuur karwei dat vaak wordt onderschat. Schoonmaken, wanneer onjuist uitgevoerd kan juist tot schade leiden. Als je niet zeker bent van wat je moet doen, laat het dan door een expert uitvoeren. Het is beter om te voorkomen dan om te genezen.
Scheuren, krassen en vouwen kunnen ook ontstaan door slechte verpakking. Verpakkingen waarin diverse beeldmaterialen door elkaar heen zijn verpakt nodigen uit tot schade. Zwaardere materialen kunnen de kleinere verdrukken. Ook het onjuist indelen van de verpakking zelf kan tot schade leiden. Materiaal dat gaat schuiven wordt vaak gebogen of krijgt omgevouwen hoeken. Vooral tijdens verhuizingen kunnen beeldmaterialen op deze manier beschadigd raken.
[1] A consumer Guide to traditional digital print stability (2004), Image permanence Institute, http://www.imagepermanenceinstitute.org/consumerguide_traditional.pdf (19-11-2013), p.1.
[2] T. Padfield and S. Landi, “Light-fastness of the Natural Dyes,” Studies in Conservation, 11, 1966, pp. 181-196
